zondag 29 oktober 2017

Dorst

Veertien dagen is onze onbekende pelgrim met zijn metgezellen op zee geweest. Voor zo'n lange periode was lang niet genoeg drinkwater aan boord:

Omdat we daar eindelijk de Saracenen achter ons lieten en vrijheid en drinkbaar water verkregen, bevonden wij de waarheid van het oude spreekwoord dat men vrijheid acht en drinkbaar water hoog waardeert, en wij prezen de schepper ervan. Wij hadden namelijk gebrek aan water gehad en velen van ons, die gloeiden door de warmte van dorst, van koortsen en van dysenterie hadden bitter zeewater gedronken om hun dorst te lessen, waardoor het alleen maar erger was geworden. Sommigen persten het bezinksel uit dat ze in de kruiken vonden, anderen persten allerlei vruchten uit met hun handen, zo hulp zoekend in hun nood; weer anderen zogen de droesem van wijn of van bier uit; sommigen, die uitgeput waren door het dubbele kwaad van honger en dorst, aten zelfs in hun bitterheid van geest zeer bittere broden, met zeewater bereid.

Verhalen over avontuurlijke zeevaarders als Brandaan, Leif Erikson of Columbus grijpen mij altijd aan. Al deze mannen komen vroeg of laat op een punt waar zij niet meer genoeg voorraden hebben om veilig terug te komen. Het enige dat ze dan nog kunnen doen is doorgaan naar hun onbekende bestemming. Ook de Friezen bereiken zo'n 'point of no return'.

Aan boord van de koggen die de Friezen gebruiken is -inclusie 12 bemanningsleden- ruimte  voor naar schatting vijftig opvarenden. En voor al deze mensen kan steeds maar voor een week eten en drinken meegenomen worden. Waarschijnlijk zal dus al kort na het vertrek uit Hairin het water op rantsoen gegaan zijn. Eerst moeten de pelgrims lijdelijk afwachten tot er eindelijk een gunstige wind opsteekt. En daarna varen ze nog eens een heel stuk de verkeerde kant op, waardoor ze nóg langer op zee moeten blijven. 

Onze onbekende pelgrim beschrijft de situatie aan boord uiterst beeldend. Ik zie voor mij hoe de mannen op zoek gaan naar iets dat hun dorst kan lessen. De droesem onder in de wijn- en biervaten geeft even verlichting. Maar dan komt de dorst, door de alcohol versterkt weer in alle hevigheid terug. En dan de mannen die in hun wanhoop zeewater drinken.. Op het strand zag ik eens een dorstige hond die gulzig zeewater dronk. Steeds braakte hij het zoute water weer uit. Maar toch bleef hij doordrinken in de hoop dat zijn dorst gelest zou worden. 

Zelf heb ik tijdens een trektocht eens zo'n zestien uur dorst gehad. Door een inschattingsfout kwamen we met nauwelijks water aan op onze overnachtingsplek. We durfden het water uit het nabijgelegen meertje niet te drinken, uit angst voor buikloop. Gek genoeg hebben we er nog wel pasta mee gekookt. Maar goed. In de saus zat trouwens flink wat zout. De volgende ochtend hebben we eerst zo'n vier kilometer met volle bepakking over zwaar terrein moeten lopen, naar het dichtstbijzijnde gehucht. Praten ging moeilijk. De keel werd ons dichtgeknepen en ons denken werd compleet gedomineerd door de gedachte aan water.

Het water dat ik na de zestien uur eindelijk uit een tuinkraantje dronk, was de lekkerste drank die ik ooit heb gehad. Hoeveel te meer moeten de Friezen dan wel niet van het rivierwater bij Tortosa genoten hebben.

(..het oude spreekwoord dat men vrijheid acht en drinkbaar water hoog waardeert..)

zondag 22 oktober 2017

15 tot 21 augustus 1217 - De vliegende storm

Al vanaf zeven augustus hopen de Friezen op een gunstige wind die hen door de Straat van Gibraltar zal voeren. Dan eindelijk op 14 augustus draait de wind. Maar al snel hebben de Friezen meer meewind dan hen lief is..

Toen wij dan op Maria Hemelvaart (15 augustus) door de vleugels van de Westenwind, die uit zijn gevangenis was losgelaten, werden opgenomen, leek het wel of we niet zeilden maar vlogen, zozeer dat degenen die vaak aan boord van schepen waren geweest en op zee gewerkt hadden, zwoeren dat ze nooit door zulke woedende elementen en zulke ontzaglijke stormen waren voortgedreven. Nadat wij door de jagende winden Spanje, dat degenen die naar Barcelona varen altijd voor ogen moeten houden, uit het zicht hadden verloren, kwamen we op de vierde dag bij het eiland Ibiza aan. Toen we daar bemerkten dat we uit koers waren geraakt, wendden we de steven naar het vasteland en kwamen op de derde dag (21 augustus) in de stad Tortosa aan, waar de rivier de Ebro, de grens van de heidenen en het uiterste gebied van de gelovigen, met zijn zoete water in zee stromend, de bitterheid vermindert en het water drinkbaar maakt.

Er is een daverende storm opgestoken en de kogge wordt als een razende voort geblazen. De uitdrukking die onze onbekende pelgrim gebruikt is daarbij veelzeggend: Het is voor hem alsof ze vliegen. Ik vind dit een fascinerende uitdrukking. Waar denkt onze pelgrim aan als hij die uitdrukking gebruik?

Straaljagers knallen door de geluidsbarrière en zelf nemen wij lijnvluchten naar alle uithoeken van de wereld. In de auto vlieg ik 's nachts met snelheden ruim boven de 130 km/u over de Afsluitdijk. De trein dendert als een gele flits door het landschap. Scooters rijden je in vliegende vaart van de sokken. Wielrenners vliegen je voorbij op het fietspad. En het wereldrecord 100 meter hardlopen staat op 9.58 seconden!

Het snelste vervoermiddel dat de kruisvaarders in de 13e eeuw kennen is het paard. En de gemiddelde snelheid van een galopperend paard ligt tussen de 40 en 48 kilometer per uur. Dat is de snelheid die goede amateurwielrenners tegenwoordig op hun zaterdagse rondje kunnen halen! Wat ik daarom veelzeggender vind, is dat de ervaren zeelieden aan boord onder ede verklaren dat zij nog nooit zo'n woedende storm hebben meegemaakt. 

Uiteindelijk komen de elementen weer tot bedaren. Nog een laatste maal zien de Friezen een vijandige kust; Ibiza. En dan bereiken ze eindelijk de veilige haven van Tortosa. Daar zullen zij de volgende keer terugkijken op hun hachelijke avontuur.


(..leek het wel of we niet zeilden maar vlogen..)

zaterdag 7 oktober 2017

De soundtrack

In drie van mijn favoriete filmscènes speelt muziek of geluidsmontage een cruciale rol: 

De Walkürenritt in 'Apocalypse Now' geeft de helikopteraanval een perverse schoonheid. De muziek laat je de ontspoorde gekte en zinloosheid van de onderneming dubbel en dwars ervaren. De naamloze hoofdpersoon in 'Once upon a Time in the West' laat bij herhaling ijle harmonica-klanken horen. Hierdoor weet je zonder woorden dat een confrontatie met zijn tegenspeler Frank onvermijdelijk en archetypisch zal zijn. Michael Corleone laat in 'The Godfather' zijn belangrijkste rivalen uit de weg ruimen, terwijl hij hij zelf bij de doop van zijn neefje is. De gewijde tekst die hij als peetvader uitspreekt, klinkt als een vloek bij de gruwelijke moorden die hij als godfather laat uitvoeren.

Kun je in een strip een soortgelijk effect bereiken met geschreven tekst? Ik geloof van wel. Samen met Roelof ben ik de mogelijkheden aan het verkennen. 

Onderstaande scène speelt zich af voor de muren van Hairin. Terwijl de legerleiding de situatie bespreekt wordt een spontaan gezang ingezet. Dit zingen ontaardt in een strijdkreet. Het antwoord op de vraag uit plaat 3, wordt in plaat 4 overstemd door de schreeuwende strijders. En het daarop volgende gevecht wordt begeleid door een Psalm.

  

zondag 1 oktober 2017

Hairin in beeld

Ruim een jaar geleden schreef ik onderstaande passage. Het speelt zich af in Damiate, waar de legerleiding in een heftige discussie verwikkeld is met Jelmer en Hendrik. De legerleiding ziet niet in waarom zij moet luisteren naar het plan van een paar strijders die niet eens een titel of een heraldisch wapen dragen. Dan herinnert Jelmer hen aan een belangrijk wapenfeit:

Jelmer en Hendrik zijn vol in beeld. Ze staan op het punt om te ontploffen. Ondertussen gaat Grootmeester Gerard uitdagend door: "Sinds wanneer hebben heikneuters verstand van fortificaties!? Die toren is geen terp waar je zomaar bij op wandelt!"
Voor de Friezen is het kookpunt bereikt. Jelmer barst als eerste. Hij slaat met zijn hand op tafel: "Nou is het genoeg!" en Hendrik valt bij: "Ik wil dit praat niet meer horen!"
Gerard en de rest van het gezelschap luisteren en kijken verbluft naar de uitval van de Friezen. Jelmer gaat boos en beledigd verder: "Ons beledigen en kleineren! ..Wat denkt de eerwaardige meester Gerard wel niet!?" 
Hendrik vult aan: "Is hij soms vergeten wat er na ons vertrek uit Lissabon gebeurde, toen de anderen naar Alcazar gingen?"
Achter Jelmer tekent zich -terwijl hij verder gaat- het begin van de flashback af: "..Hoe wij Hairin hebben ingenomen!?" 
"Vrijdag 28 juli 1217". De schepen liggen met slappe zeilen voor de rede van Hairin. Jelmers woorden als een 'voice over': De wind liet ons in de steek. We dobberden doelloos en kwetsbaar voor de haven.."  
Vanaf één van de schepen klinkt een stem: "Vroeger heette deze stad Santa Maria." Jelmer gaat in 'voice over' verder: "Het was of de voorzienigheid zelf ons hierheen had geleid.."
Pelgrims stappen over van de koggen in kleine bootjes en nemen wapentuig mee. Tijdens het werk maakt een pelgrim zijn verhaal af: "..Nu is al dit land van de ongelovigen!"
 De troepen gaan aan land. Het is een heel gedoe. Leiders geven bevelen: "Een ruime perimeter om het kamp! ..En blijden gericht op de stad!" -"Die greppel daar, moet breder en de wal hoger! ..Het moet een échte belegering lijken!"
Troepen die opgesteld staan bij de greppel krijgen bevelen: "Laat jullie zien met al je wapens! Laat je horen!"
De soldaten reageren allen luidruchtig en onstuimig: "Om Gods wil!"
De leiders kijken bij het vallen van de avond uit over het veld tussen het kamp en de stad. Groepjes Moslims hebben zich als verkenners en wachtposten opgesteld in het veld. Eén van de leiders geeft commentaar: Zo lang die duivels denken dat wij hen zullen aanvallen, laten ze ons hopelijk met rust.."

Tot nu toe bestond dit verhaal alleen als een Word-bestand, waarvan vijf uitgeprinte versies bestaan. Vandaag worden daar de eerste schetsen van Roelof Wijtsma aan toegevoegd. Ik vind het geweldig om te zien dat een paar potloodkrassen en wat trefzekere viltstiftstrepen zóveel kunnen verbeelden. 

De definitieve pagina komt er vast heel anders uit te zien. Maar voor een eerste proef is dit beslist geslaagd. Dit smaakt naar meer!